Mong Manh Vĩnh Cửu

Fragility Eternity – Mong Manh Vĩnh Cửu là triển lãm cá nhân đầu tiên của Trần Minh Đức (Đức Flyingbay) tại Gate Gate Gallery, Hà Nội, Việt Nam.

Sau triển lãm Hoa Thống Nhất năm 2022, Mong Manh Vĩnh Cửu có thể được coi như chương tiếp theo, tiếp tục khai thác những biểu tượng văn hóa lịch sử đã trở thành biểu tượng sống gắn với kí ức tập thể của người Việt.

Sinh năm 1982 tại Sài Gòn – Thành Phố Hồ Chí Minh, Trần Minh Đức sinh ra trong một gia đình từ Bắc vào Nam. Lớn lên trong giai đoạn dịch chuyển và Đổi Mới năm 1986, Đức quan sát và chứng kiến những xung đột đến từ những chi tiết đời sống hàng ngày. Đây cũng chính là những chất liệu cho những sáng tác xuyên suốt của anh trong hơn một thập kỉ qua. Như quan sát và chia sẻ của giám tuyển Nguyễn Phước Bảo Châu về thực hành của anh:

“Từ khi còn là đứa bé học Bảng chữ cái, Đức cũng đồng thời nhận thức về cái gọi là “giọng Bắc 54”, là một phần đặc hữu trong khu xóm giáo dân mà chính những người họ hàng của anh hình thành. Khi lớn lên, vẫn với sự tò mò không đổi, mạng Internet trở thành công cụ đắc lực để Đức tìm hiểu thêm về những âm thanh, hình ảnh của những sự kiện lịch sử xảy ra song song ở phương Tây mà trước đây anh chưa được biết đến: những bài hát, những bức ảnh đen trắng, và những bông hoa nâng lên trước loạt họng súng hung hăng.”

(Trích booklet ‘Hoa Thống Nhất’ Reunification Flowers, 2022)

Đan xen những kí ức cá nhân về lịch sử địa phương và những hoài niệm với quá khứ - những hình ảnh gắn với văn hoá của người miền Bắc, Đức mang sự phóng khoáng trẻ trung, hiện đại, và văn hoá Pop đầy màu sắc của phương Nam tạo nên một thẩm mỹ rất riêng cho các sáng tác của mình. Những tác phẩm được sử dụng thủ pháp ready-made (vật thể có sẵn), collage (cắt dán), reuse (tái chế), appropriation (tiếp đoạt) là những ngôn ngữ đặc trưng của nghệ thuật Đương đại nhưng lại mang một sắc rất riêng. Studio của Đức như một bảo tàng mini chứa đựng những đồ vật tìm thấy được anh thu thập từ nhiều nơi trong những chuyến đi khắp năm châu, trong những khu chợ địa phương và từ cả những vỉa hè lạc xoong của mình. Đức tự kiến tạo cho mình một kho dữ liệu (archive) phi chính thống và phi tuyến tính của những mảnh ghép lịch sử rải rác khắp nơi. Từ bức tranh khắc đá đen phong cảnh non nước, tới bìa cạc-tông lót lốc lon Coca Cola, các bình hoa tái chế từ vỏ đạn đồng; đèn tuýp của Công Ty Điện Quang và Công ty Rạng Đông đã hoá mình thành những vì sao sáng… Đức sáng tạo nên những tác phẩm như để phản ánh một phần quan trọng của những lịch sử bị ẩn giấu hay đã bị trôi vào quên lãng và các sắc thái của lòng yêu nước. Đó là các phương cách để người nghệ sĩ diễn giải hiện thực và lịch sử ngoài những hạn chế của những diễn giải lịch sử thông thường.

Như nhà văn, học giả người Mỹ Saidiya Hartman diễn giải về lịch sử trong bài luận Venus in Two Acts – Thần Vệ Nữ trong Hai Chương của bà để tìm một cách viết sử cho những lịch sử hay những câu chuyện đầy bạo lực:  

“Lịch sử cam kết trung thành với những giới hạn của sự thật, bằng chứng và kho lưu trữ, ngay cả khi những sự chắc chắn chết chóc cũng được tạo ra bởi sự khủng bố. Tôi muốn viết một thiên sử lãng mạn vượt qua những hư cấu của lịch sử - những tin đồn, những vụ scandal, những lời nói dối, những bằng chứng bịa đặt, những lời thú tội bịa đặt, những thực tế bất ổn, những ẩn dụ bất khả, và những ảo tượng cấu thành nên kho dữ liệu và xác định những gì có thể được nói về quá khứ.”

Bước vào không gian của Mong Manh Vĩnh Cửu, ta chìm đắm vào một thế giới vừa tinh nghịch, vui đùa, vừa đầy phản tư. Xuyên suốt màu hồng từ sắp đặt ‘Những bông hoa hồng nở bung độ xuân về’ tới ‘Những vì sao mọc’ hay ánh đèn LED hồng sáng chói của ‘Xây dựng vì sao’, ta thấm đẫm sự phù du và hư không của tất cả những câu chuyện và lịch sử này. Mong Manh Vĩnh Cửu như muốn chạm vào rất khẽ những cảm xúc, kí ức và sự tri nhận của riêng mỗi người xem tại không gian – như một cơn gió thoáng qua, hay một mùi hương của đoá hoa còn vương vấn từ của một khoảnh khắc nào đó đã rất xa.

Đỗ Tường Linh